Vanmorgen staan we vroeg op, 5.30 zodat we op tijd bij de INA staan om daar uiteindelijk nog tot 9.00 op de rest te moeten wachten. Dat zal de Malinese tijd wel zijn. Een uur later gaan we met een echte INA bus richting Siby. We rijden steeds hoger met de bus langs diepe afgronden. Wanneer we bijna boven zijn stopt de bus en gaan we te voet verder. We krijgen een gids mee die vertelt dat de tocht over de berg zeven kilometer is‼ ‘Wij denken dat hij hier niet zo’n goed inschatting mee maakt, want zo ver is het nou ook weer niet…’ We bezoeken een heilige grot, vlak onder een brug die zich in de berg heeft gevormd. Het is allemaal heel erg interessant wat de gids allemaal vertelt over de vooroudergeschiedenis, alleen jammer dat hij het in het Bambara vertelt en wij er dus niets van snappen. Gelukkig hebben we onze mannen nog die ons hier en daar een beetje uitleggen waar het over gaat. Af en toe is de klim zwaar en stijl, maar voor dat we er erg in hebben staan we weer bij de bus. Tijdens de afdaling wordt er luidkeels gezongen en muziek gemaakt door de muziekstudenten die ook mee zijn deze dag. Ze maken muziek op typische Malinese instrumenten en kinderen waar we langsrijden gaan spontaan mee dansen en rennen achter de bus aan. De studenten treden ook nog even op voor de kinderen uit de buurt en de burgemeester van het dorpje. Bij de volgende stop worden de meiden van de INA op pad gestuurd om eten te halen op de markt. Het eten klaarmaken duurt helaas langer dan we hopen. Drie uur later kunnen we dan eindelijk ons stokbroodje eten. Niet de sla waar de rest van de groep van smult, want dat kunnen onze tere toubabou maagjes niet aan. Ondanks dat de bus vlakbij de kant van de INA is, rijdt de bus de brug over en stopt de nog volledig volle bus exact voor ons huisje om ons daar af te zetten‼ Een leuk en apart, aan een net zo bijzondere dag.

Als toekomstig docenten zijn wij natuurlijk extra nieuwsgierig naar het onderwijs in Bamako. Het lijkt ons daarom een leuk idee om kort onze eerste indrukken van het onderwijs in Mali vertellen.

Al een van de eerste dagen gaf Monsieur Goro ons een rondleiding op l’INA, Institut National des Arts. Dat is de kunstacademie in Bamako vergelijkbaar met onze AHK. De opleidingen die je hier kunt volgen zijn theater, dans, animation (een soort media&cultuur), muziek. En natuurlijk beeldende kunst, dat heet hier art plastique.

Studenten moeten toelating doen om op de opleiding te starten, maar als je veel geld kan neertellen wordt je ook toegelaten. Een jaartje studeren is hier niet zo duur als bij ons, zo’n 400euro per jaar. Het eerste verschil met de Nederlandse kunstacademie dat ons opvalt, is dat er veel meer jongens naar deze school gaan dan meisjes. Terwijl er bij ons maar enkele mannen op school zitten.

Onze Malinese medestudenten leggen uit hoe de opleiding art plastique er hier ongeveer uit ziet. De opleiding duurt 4 jaar. In jaar 1 begin je met tekenen, dessiner. In jaar 2 herhaal je dit, maar dan wordt er meer geperfectioneerd. In het derde jaar krijg je naast de praktijk lessen ook theorie lessen zoals kunstgeschiedenis. In jaar 4 lopen de studenten het hele jaar stage. Voor onze Malinese studentenpartners geldt dit uitwisselingsproject ook als stage. Je krijgt hier alleen 2D lessen, geen 3D of andere soorten beeldende kunst. De studenten leren bijvoorbeeld portret tekenen, perspectief tekenen of ze maken hun naam met graffiti. De studenten hier werken voornamelijk naar de waarneming, en zijn ook erg bang om los te laten van de realiteit. Ze zijn hier niet zo van de vrije of conceptuele opdrachten.

Terug naar onze eerste rondleiding op de INA. We namen een kijkje bij alle verschillende lessen die gegeven werden in de kleine, donkere klaslokaaltjes rondom de binnenplaats. Overal waar we binnenkwamen stonden de studenten kort op van hun schoolbanken om ons te begroeten. Erg leuk was muziek, waar ze bezig waren met solvage. De klas zong speciaal voor ons accapella een Malinees lied.

Een rendezvous met de directrice, jawel, een vrouw! Madame la directrice is een mooie, imposante vrouw die nog even een fles deo in haar kamertje leegspoot voor het hoge bezoek uit Nederland op bezoek kwam. We hebben ons voorgesteld met onze nieuwe Malinese achternamen. We kregen uitleg van haar over de betekenis ervan. Voor ons vertrek nog even een fotosessie, om de beurt op de foto met madame la directrice.

Dan onze eerste echte lessen in Mali. De lessen van monsieur Goro zijn op zijn minst bijzonder te noemen. De eerste introductie les over de Bogolan techniek, zetelde hij zich gemakkelijk in een stoel om vervolgens woord voor woord, in het frans, op te sommen wat wij moesten noteren in ons aantekeningen boekje. Dit verliep natuurlijk erg traag. Wat ons betreft een beetje een gedateerde doch vermakelijke manier van lesgeven. Ooit gehoord van plaatsen in Frankrijk die Angolem of Troys heten? Wij echt niet. Maar dat maakt niet uit, het dient genoteerd te worden zoals Monsieur het zegt. De volgende les met onze Malinese medestudenten hield Monsieur Goro zich afzijdig op een stoel, lekker in de schaduw met thee en belangrijke zaken. De eigenlijke les kregen we van de studenten zelf. Latere lessen blijft hij zelfs helemaal weg. Echt veel aanwijzingen worden er niet gegeven. Maar wij vermaken ons wel in het Malinese zonnetje, met deze bijzondere techniek.

Zoals altijd gaat er in het begin van een avontuurlijke reis iets mis. Hier kwamen we al mee in aanraking toen we op Schiphol stonden. Onze tickets gaven een fout aan in het systeem. De bagage kon niet ingecheckt worden op de vlucht van Casablanca naar Bamako. Na veel gedoe lukte het toch om in het vliegtuig te stappen. Eenmaal aangekomen in Casablanca kwamen we erachter dat er helemaal geen vliegtuig ging naar Bamako. Daar stonden we dan op het vliegveld. De volgende vlucht zou pas de volgende dag gaan (laat in de avond). Gelukkig werden we goed geholpen; van Royal air Marroc kregen we een gratis overnachting in een hotel, inclusief avondeten en ontbijt. We hebben heerlijk geslapen. De volgende ochtend wilden we, omdat we toch een hele dag de tijd hadden, Casablanca verkennen. Iris had geregeld dat we maar voor 50 euro de gehele dag gebruik mochten maken van een taxi. We kregen een geweldige tour door Casablanca door de taxichauffeur genaamd Aziz. Hij wist veel te vertellen en bracht ons naar alle belangrijke bezienswaardigheden in Casablanca. Uiteindelijk hebben we in de avond zonder problemen onze vlucht naar Bamako kunnen maken. En daar begin het echt avontuur……

Ségou

Op weg van Bamako naar Ségou, controlepost met verkopers...

Deze ochtend gaat de wekker extra vroeg. We moeten snel achter elkaar douchen en zorgen dat we allemaal klaarstaan om de taxi te nemen; om 6.30 gaat de bus. Wanneer we in het donker op onze bus staan te wachten, blijkt dat de bus pas om 10.00 gaat. Dit wordt wachten, wachten, wachten. Normaal gesproken zouden we hiervan balen, maar hier in Mali nemen we de omstandigheden zoals ze zijn; stank, onhygiënisch, metalen banken en twee zieke meisjes. Om 10.30 vertrekt dan eindelijk de bus. De vijf uur durende rit in een oude wintersport bus doe je niet zo maar even. We hebben wel een mooi uitzicht vanuit de bus en zien het drukke stadsleven plaatsmaken voor uitgestrekte landschap vlaktes met Baobab – en mango bomen. Zo nu en dan rijden we langs een dorpje met allemaal mooie huisjes van leem. Aangekomen in Ségou valt de rust van de stad, Vergeleken met Bamako, meteen op. Best wel even fijn! Het eerste wat we doen is onze spullen op de kamer leggen, gezellig met z’n vijven op één kamer! En op naar het zwembad, waar we de rest van de dag blijven rondhangen. Best fijn na zo’n drukke week!

Bogolan workshop Ségou atelier N'domo

De volgende ochtend besteden we in de N’domo. Dit is een atelier in Ségou. N’domo is Bambara voor school. Do staat voor savoir en mo voor peché; naar kennis vissen. Binnen krijgen we les van een kunstenaar. Hij vertelt over de verschillende verftechnieken. Hij laat de blaadjes zien waar je geel mee maakt: n’galema, en het schors van de n’peku (wilde rozijnboom)waar je rood mee maakt.Om een kleur intens te krijgen is naast het koken ook het toevoegen van as essentieel. Naast Bogolanfini (modder op gekleurd doek) leren we nu ook over Basilan fini (doek gekleurd met n’galama) en Gala fini (indigo). Ook leren we een doek wit te maken met beur kanté. Dan mogen we allemaal een eigen mini Bogolan maken waarin we een verhaal vertellen door middel van de symbolen die men hier in Mali heel veel gebruikt. Dit leggen we in de zon te drogen zodat de kleuren mooi uit zullen komen. Ondertussen krijgen wij een rondleiding. Alles wordt hier op een ecologisch verantwoorde manier geproduceerd. Niets gaat verloren tijdens dit proces. Zo is er bijvoorbeeld een soort kelder waarin de bakken water, die gebruikt worden voor het uitspoelen van de Bogolan, geleegd. Een jaar later zal de onderlaag weer bestaan uit een laag Bogo van topkwaliteit! We hebben natuurlijk ook allemaal een leuk Bogolannetje gekocht om aan dit mooie initiatief wat bij te dragen.

Bogolan workshop in Ségou bij atelier N'domo

Veerle op het dak van de pinasse van Ségou naar Kalabougou.

In de middag varen we over de Niger in een pinas (een langwerpig bootje) naar een pottenbakkersdorpje. Onze gids kan ons onderweg de mooiste vogels aanwijzen. Zo zien we ontelbare zilverreigers en bijeneters. Na anderhalf uur worden we in het dorp ontvangen door honderden kindjes. We lopen door het dorp heen, door gangetjes, binnenplaatsjes en huisjes. We krijgen zo een goed beeld van het dorpsleven in Mali. De vrouwen zijn vandaag bezig met het maken van een grote brandstapel, het kleien van potten en het wassen van kleding; Dan wordt het wekelijkse pottenbakkersvuur aangestoken. Dit is megagroot, mega heet en af en toe hoor je een pot knappen. Terug in Ségou zien we ook nog waar de potten uit het dorpje verkocht worden.
Bij het vertrek uit Ségou vinden we het toch wel een beetje jammer. We hadden best langer willen blijven, maar we willen ook wel graag weer naar ‘huis’, naar Bamako.

Bamako, 3 februari 2012

Verkeer in Bamako

A van Aziz: Aziz is onze filosofisch ingestelde, leuke en gezellige taxi chauffeur en reisgids uit Marokko. Die onze eerste gestrande dag in Casablanca tot een waar avontuur heeft gemaakt. Zijn telefoonnummer: 00212618347166

Marokko Casablanca met Azziz

B van Bamako: Een bruisende, stoffige stad in Mali met behulpzame mensen. We vallen een beetje buiten de Pinas (Zie P). Maar we krijgen steeds meer contact met de lokale bevolking.

C van Cora: Waar we tijdens onze eerste rondleiding in de INA (Zie I) in aanraking mee zijn gekomen. Door met de Kalabas te spelen heeft Iris ons ingeleid in de Malinese muziek.

D van Dogon: Dogon is een van de vele etniciteiten in Mali. Waar onze reisleidster/docent “Rosalie van Deursen” ook genaamd als “Fatimata Guindo” onderzoek heeft gedaan.

E van etniciteit:  Dogon, Bambara, Senoufo, Malinke, Bozo, Songhrai, Tamasheque (Touareg), Peul,  etc, zijn de eniciteiten in Mali.

F van Farafi: “zwarte” Dit is wat we terug moeten roepen als we door mensen worden uitgemaakt als “Toebaboe”(Zie T).

G van Goro: Souleymane Goro is onze docent  Bogolan schilderen. De eerste les dicteerde hij de hele les (op de Franse manier lesgeven) en we schreven braaf woord voor woord in onze schriften. Het is een beetje schools.

Iris speelt op de cora!

H van Hërarchie: Dit is een groot goed in de Malinese cultuur. Dit komt zowel naar voren in het onderwijs als in het dagelijks leven. Bijvoorbeeld: de leraar komt binnen en direct staan alle leerlingen op.  Of grapjes die gemaakt worden tussen de verschillende etniciteiten; het gaat allemaal over hierarchie tussen de verschillende etniciteiten.

I van INA: Ook wel “Institute National des Arts” in het centrum van Bamako. Er wordt lesgegeven in verschillende soorten disciplines, zoals; muziek, beeldende vorming, theater en mediacultuur.

J van Jan: We hopen Jan Korevaar spoedig te zien.

K van Kip: Tijdens de laatste dag van de vierdagen durende bruiloft van de overburen werd er gedanst en gezongen.  Wij waren uitgenodigd om tezamen met deze mooi geklede vrouwen te dansen, die met een kip in het rond dansten.

L van Liefde: Dit spreekt voor zich.

M van Malaria: Marlot is tijdens haar verjaardag (op 2 februari!!!) in het ziekenhis gecontroleerd op Malaria, wat overigens negatief bleek te zijn.

N van Nene: Het enige Malinese meisje in ons gezelschap van kunststudenten. Hieruit blijkt dat er minder vrouwelijke beeldende kunststudenten in Bamako zijn dan mannelijke. Bij ons is het het tegenovergestelde!

O van Ochtendgloren: We zijn tot nu toe elke ochtend vroeg uit de veren. We doen zoveel mogelijk in de ochtend omdat het in de middag te warm is om intensief bezig te zijn.

De eerste week in het atelier van Monsieur Goro

Verjaardag Marlot: Gefeliciteerd!

Drogen eerste modderlaag

P van Pinas: Dit is een bootje dat vaart op de Niger. Het is een langwerpig dun bootje gehakt uit een boomstam.

Q van Qu’est-ce que tu dit?: Taalbarrière / barrière de la langue

R van Religie: Het is voor onze Malinese studenten erg moelijk te begrijpen dat wij en daarbij ook veel Nederlanders geen geloof aanhangen.

S voor Sotrama: Dit is het openbaar vervoer in Bamako. Het lijkt sterk op een bestelbus waar alles, zoals mensen, eten, drinken, geiten, baby’s, etc. In vervoerde worden.

T van Toebaboe: is “Blanke” in Bambara. Dit is wat we constant op straat horen. 😉

U van Urenlang wachten: Alles gaat in het Afrikaanse ritme. De mensen kennen hier niet de H van Haast.

V van Voedsel: “lekker, lekker”. Wij hebben een fantastische kokkin genaamd “Denise”. Ze doet overigens ook de afwas, boodschappen, was (kleding), poetsen, vegen, etc.

W van Water: We moeten heel veel water drinken, is wat Rosalie constant roept. Net zoals veel suiker en zout eten.

X van Xenofobie: Soms zijn de kleine kinderen heel erg bang voor de Toebaboes.

Het bogolan proces in volle gang!

Kinderen in onze straat in Badalabougou ACI

Y van Yatt: Yatt is het vriendje van Rosalie. Hij is tevens politieagent in Bamako.

Z van Zwemmen: We hebben vandaag heerlijk gezwommen tijdens ons vrije weekendje in Ségou.

Bekijk de link naar het verblijf van de studenten 2010 en 2012

http://www.ambassagou.com/bb.html

Bijna is het weer zover: een volgende groep studenten kan naar Mali om contacten op te doen, nieuwe ervaringen te krijgen en te leren over kunst, cultuur en onderwijs in een niet-Europees land. Hierbij een link naar een filmpje dat ooit is gemaakt bij een onderzoek dat ik heb gedaan naar interculturele uitwisselingen bij de lerarenopleidingen van de Hogeschool voor de Kunsten Amsterdam. Hieruit komt ook naar voren waarom ik denk dat het Maliproject zo belangrijk kan zijn voor jonge docenten in opleiding.

De laatste loodjes…..

Woensdag werd onze bogolanexpositie op de INA geopend, het ging op z’n Malinees… Het duurde en duurde want het verkeer stond volledig vast en de cultureel attachée van de Nederlandse ambassade, Astrid de Vries, moest er uiteraard bij zijn.
Na een speech van de directrice van de INA, Astrid de Vries en Monsieur Souleymane Goro gingen we met een hele groep
uitgenodigde kunstenaars en studenten één voor één langs alle doeken en hebben wij onze keuzes en ideeën
uitgelegd. Dat was erg interessant en leuk.

S`middags zijn we gaan relaxen bij het zwembad en daarna hebben we heerlijk gegeten bij Savannah, een goed restaurant waar we zelfs sla en ijs konden eten.

Gisteren naar Souney Fofana een kunstenaar die we (via een contact van Nan Groot Antink) voor de expositie hadden gevraagd en die ons en de Malinese jongens uitnodigde om bij hem thuis langs te komen. Mooi huis en heerlijk atelier, fijn kunst gekeken en hij heeft veel verteld. Belangrijk voor hem is onder andere dat er geen connectie met religie in zijn kunst is, want dat beperkt volgens hem kunst in de zin van vrijheid om je te uiten.

Vervolgens hadden de Malinese jongens voor ons een lunch geregeld bij Moniseur Goro en daar hebben wij de hele middag met biertjes en frisjes rond gehangen. Daarna thuis met z’n allen verder eten, drinken, dansen en af en toe wat ‘trouwen’ met een knipoog, want we blijven nog even vrijgezel! Om de hoek van ons huis zit een nachtclub ‘Soultrain’ waar we ook nog zijn gaan dansen. Vandaag dan toch eindelijk naar het Musée National du Mali, de expositie opruimen en enkele doeken uitzoeken om mee te nemen naar Nederland. Vervolgens eten, drinken, geld wisselen en dan gaan we vannacht terug naar Nederland vliegen. Onze koffers zijn gevuld met een hoop avonturen en zon!

A très bientôt!!!

Afgelopen zondag waren we uitgenodigd voor de lunch bij Hama Goro, een frère van monsieur Souleymane Goro. We hebben hem al eerder ontmoet bij zijn atelier Centre Soleil d’Afrique. Daar gingen we dan, uitgaande van een normale lunch en gesprekken over kunst en cultuur. Eenmaal aangekomen bij Centre Soleil d’Afrique bleken we voor heel iets anders uitgenodigd te zijn dan gedacht. Namelijk de doop van zijn drie weken oude zoontje, Ali! Eenmaal door Hama Goro afgezet bij zijn familiehuis stonden er verschillende grote pannen op het vuur en waren ongeveer tien vrouwen in de weer met eten te bereiden. Het rode plasje voor de deur bleek de geslachte geit te zijn die aan het sudderen was in een van de enorme pannen. In de woonkamer werden wij voorgesteld aan de familie. Even later zijn we naar buiten gegaan want de houtskoolrook prikte volgens de vrouw van Hama Goro veel te veel in onze Westerse ogen. Toen het eenmaal tijd was voor de lunch stonden er binnen verschillende schalen klaar met heerlijke gebakken rijst, groente en vlees. Speciaal voor ons was er een kleedje uitgespreid op de grond en hebben we ons deze keer maar gewaagd aan het Malinees eten met handen in plaats van bestek. Daarna allemaal met de baby op de arm op de foto en blij naar huis. Hama Goro hebben we verder niet gezien of gesproken, want dit was een feest alleen voor de vrouwen en kinderen.

Die middag zijn Laura en Michelle ook nog gastvrij ontvangen bij de familie van hun Malinese mannen. Ze zijn de hele stad doorgeweest en hebben veel onbekende plekken gezien. Bij Bakari stond weer een grote lunch te wachten en ook bij Abdul Karim waren ze verrast te zien hoe zij in een heel andere sfeer van Bamako wonen.

Maandag hebben we onze eerste lessen op INA (Institut National des Arts) gegeven. Aangezien het de donderdagavond ervoor wat ingewikkeld was verlopen in het overleg met de Malinese jongens, waren we benieuwd hoe de uitwerking deze dag zou zijn. De eerste en tweede jaars studenten van INA kregen een vrije opdracht bestaande uit verschillende stappen. Allereerst het maken van abstracte monoprints, daarna deze verscheuren en gebruiken voor collagemateriaal. Een collage van een fantasielandschap die ze in stap drie verder konden uitwerken door verschillende materialen toe te voegen. We waren verrast dat iedere student een in onze ogen normaal Afrikaans landschap afbeeldde. Waarschijnlijk omdat de studenten zo gewend zijn aan de Afrikaanse beeldtaal en nergens anders dan op tv en internet in aanraking komen met andere landschappen. Surrealistische of conceptuele kunst is bij bijna niemand erg bekend. Dat is een groot verschil met ons. Wij krijgen al vanaf jong een overvloed aan beelden te verwerken.

Iets anders wat ons opviel was dat onze mannen de taak van docent erg serieus hadden opgevat. Nadat onze uitleg was afgerond, nam tot onze grote verrassing de Malinese collega student het woord over, ging voor ons staan om vervolgens precies hetzelfde te vertellen. Een INA student die een vraag stelde, kon rekenen op een professionele hierarchische docentenschreeuw. Op een gegeven moment kreeg onze les meer en meer een Malinees karakter in plaats van een Nedelands. Jammer want we wilden de INA studenten graag een Nederlandse leservaring meegeven. Na overleg met de Malinese collega studenten was er niets aan de hand en zijn ze zelf ook aan de slag gegaan om de Laatooh (kunstenaar) uit te hangen. Monsieur Souleymane Goro kwam tussendoor even kijken hoe het er aan toe ging en begreep er niets van en met de uitleg dat dit een Nederlandse les is, ging hij weer weg. Na drie uur werken lagen twee klaslokalen vol met gekleurde snippers papier, hadden verschillende gele INA bloesjes nu ook rode en groene vlekken, maar de collages waren af. Deze zijn kort besproken en we hebben het doel van de les uitgelegd. Namelijk werken vanuit de fantasie, vanuit hetgeen je niet kent.

Vanuit dit uitgangspunt zijn we dinsdag verder gaan werken. Voor de afwisseling zijn er twee opdrachten van ieder anderhalf uur bedacht. Bij de ene les stond experimenteren met techniek centraal, het maken van verschillende modeltekeningen. Diverse technieken kwamen voorbij en de studenten reageerden enthousiast over de opdracht van het omtrekken van je hoofd en deze vervolgens uitwerken in detail. Het tempo werd hoog gehouden door ook verschillende modeltekeningen te laten maken in een heel korte tijd, 30 seconden was toch ècht te kort! De andere les bestond uit vijf tekenopdrachten van ieder een kwartier. Er moesten verschillende huizen getekend worden. Aan de slag met fantasie. Gemakkelijk was het Afrikaanse huis, een hutje met een palmboom. De tweede leverde al wat meer moeite op, het huis van Micheal Jackson. Een van de studenten vertelde dat hij het huis van Micheal Jackson nog nooit gezien had dus het ook niet kon tekenen. De derde opdracht, het huis van een vlinder, was `très difficile!` en had verschillende resultaten. Een vlinder wonend in een Afrikaans huis maar ook een vlinder wonend in een bloem of zittend voor de TV. Het huis van de duivel leverde gegrinnik op en het Nederlandse huis had standaard een molen en hier en daar een koe voor de deur. Ook was er een verdwaalde palmboom in het Nederlandse landschap terug te vinden.

Wat opviel aan de Malinese studenten is dat zij heel afwachtend waren en pas begonnen wanneer duidelijk gezegd werd `jullie mogen beginnen`en `heeft iedereen het begrepen`. Verder is het moeilijk om aan de studenten te merken wat ze van de les vonden, want iedereen is heel stil en serieus aan het werk. Als je vraagt wat ze er van vonden, is het antwoord leuk, maar dat is waarschijnlijk ook uit beleefdheid.

‘s Middags hebben we nog een kort bezoek gebracht aan de fotostudio van de weredlberoemde fotograaf Malick Sidibé. Zelf was hij niet aanwezig maar zijn zoon heeft ons veel weten te vertellen. Binnenkort komt hij naar Amsterdam om daar een fotoprijs te ontvangen!

Onze laatse week is begonnen! Het einde is helaas in zicht en we willen nog veel doen. Morgen staat de opening van de expositie op de INA voor de deur en donderdag gaan we dan eindelijk naar het museum van Bamako. S`middags hebben de jongens een verrassing voor ons geregeld. Spannend!